2010/09/26

BİR SALAMAبیر سلاما دیمه‌دی


BİR SALAMA DƏYMƏDİ
B
əxtiyar vahabzadə
Bu gün mən səni gördüm,
Salam vermək istədim,
Üzünü yana tutdun.
Söylə, illərdən bəri
Qəlbimizin bir duyub
bir vurduğu illəri,
Axı, nə tez unutdun?
Beş ildə gözümüzdən axan o qanlı sellər,
Bir salama dəymədi?
Heç üzümə baxmadan yanımdan necə keçdin?
Sən eşqin salamını qorxuyamı deyişdin?
Yoxsa sən öz əhdinə, ilqarına ağ oldun?
O qədər yaxın ikən, bu qədər uzaq oldun.
Şirin gülüşlərimiz, acı fəğanlarımız
Bir salama dəymədi?
Qayğılı anlarımız, qayğısız anlarımız
Bir salama dəymədi?
Sən neylədin, bir düşün!
Yalnız indi anladım; ah, sən daha mənimçün
Əlçatmaz bir çiçəksən,
Yaşanmış günlərim tək geri dönməyəcəksən!...
Qop ey tufan, əs ey yel! Xəzəl olum, tökülüm
Düz beş il ürəyimdə
Bəslədiyim məhəbbət, bir salama dəymədi.
Bir günlük həsrətimə dözə bilməyən gülüm,
Bəs nə oldu? Bu həsrət bir salama dəymədi?
Getdin, dalınca baxdım, can ayrıldı canımdan,
Sən necə etinasız ötə bildin yanımdan?
Ah çəkdim, başım üstə yarpaqlar əsdi, gülüm,
Sənin qəlbin əsmədi.
Arxana da baxmadın!
Niyə sənin yolunu məhəbbətin kesmədi?...
Qazancımız de, bumu?
Deyilməmiş o salam əlvidamız oldumu?
Sən mənə zülm eylədin, mənə zülm yaraşır.
Bir salama dəyməyən eşqə ölüm yaraşır!

Sentyabr 1961
Bəxtiyar vahabzadə
بیر سلاما دیمه‌دی
بختیار واهاب‌زاده
بو گون من سنی گؤردوم،
سلام وئرمک ایستدیم،
اوزونو یانا توتدون.
سؤیله، ایللردن بری
قلبیمیزین بیر دویوب
بیر ووردوغو ایللری،
آخی، نه تئز اونوتدون؟
بئش ایلده گؤزوموزدن آخان او قان‌لی سئل‌لر،
بیر سلاما دیمه‌دی؟
هئچ اوزومه باخما‌دان یانیم‌دان نئجه کئچدین؟
سن عشقین سلامینی قورخویامی دئییشدین؟
یوخسا سن اؤز اهدینه، ایلقارینا آغ اولدون؟
او قدر یاخین ایکن، بو قدر اوزاق اولدون.
شیرین گولوش‌لریمیز، آجی فغان‌لاریمیز
بیر سلاما دیمه‌دی؟
قایغی‌لی آنلاریمیز، قایغی‌سیز آنلاریمیز
بیر سلاما دیمه‌دی؟
سن نئیلدین، بیر دوشون!
یالنیز ایندی آنلادیم؛ آه، سن داها منیمچون
الچاتماز بیر چیچکسن،
یاشانمیش گون‌لریم تک گئری دؤنمه‌یه‌جکسن!...
قوپ ائی توفان، اس ائی یئل! خزل اولوم، تؤکولوم
دوز بئش ایل اورییمده
بسلدیگیم مهببت، بیر سلاما دیمه‌دی.
بیر گونلوک هسرتیمه دؤزه بیلمه‌ین گولوم،
بس نه اولدو؟ بو هسرت بیر سلاما دیمه‌دی؟
گئتدین، دالینجا باخدیم، جان آیریلدی جانیم‌دان،
سن نئجه ائتینا‌سیز اؤته بیلدین یانیم‌دان؟
آه چکدیم، باشیم اوسته یارپاق‌لار اسدی، گولوم،
سنین قلبین اسمه‌دی.
آرخانا دا باخمادین!
نیه سنین یولونو مهببتین کئسمه‌دی؟...
قازانجیمیز دئ، بومو؟
دئییلممیش او سلام الویدامیز اولدومو؟
سن منه ظلم ائیلدین، منه ظلم یاراشیر.
بیر سلاما دیمه‌ین عشقه اؤلوم یاراشیر!

سئنتیابر 1961
بختیار واهاب‌زاده

bir qəribə yuxuبیر قریبه یوخو


bir qəribə yuxu gördum
b
əxtiyar vahabzadə
ömür yolum- içimdəki vuruşlarım.
mübarizəm-talem ilə yarışlarım.
qədərimin yazıları-alnımdakı qırışlarım.
kaş onları pozan ola!
təzəsini istəyimcə yazan ola!

tutuşmuşam, çaxmaq yoxdur alışmağa,
qaynayıram, təpərim yox, nə coşmağa, nə daşmağa.
ürəyimin sözlərini oba-oba danışmağa
dədə qorqud timsalında ozan ola,
bir qəribə yuxu gördüm, istəyimcə yozan ola!

1977
bəxtiyar vahabzadə
بیر قریبه یوخو گؤردوم
بختیار واهاب‌زاده
اؤمور یولوم- ایچیم‌دکی ووروش‌لاریم.
موباریزم-تالئم ایله یاریش‌لاریم.
قدریمین یازی‌لاری-آلنیم‌داکی قیریش‌لاریم.
کاش اونلاری پوزان اولا!
تزه‌سینی ایستییمجه یازان اولا!

توتوشموشام، چاخماق یوخ‌دور آلیشماغا،
قایناییرام، تپریم یوخ، نه جوشماغا، نه داشماغا.
اورییمین سؤزلرینی اوبا-اوبا دانیشماغا
دده قورقود تیمسالیندا اوزان اولا،
بیر قریبه یوخو گؤردوم، ایستییمجه یوزان اولا!

1977
بختیار واهاب‌زاده

BƏLKƏ AYILDIMبلکه آییلدیم


BƏLKƏ AYILDIM
B
əxtiyar vahabzadə
Zori Balayanın Ocağına cavab

Gah Şərqə, gah Qərbə qol-budaq atdıq,
Biz tarix yazmadıq, tarix yaratdıq.
Sizsə özünüzə hey zaman-zaman
Tarix uydurdunuz şərdən, yalandan.
Gerçəyin üzünə boya sürtdünüz,
Böhtanı doğru tək gözə dürtdünüz.

Utanmaz üzünlə, Balayan, utan
Baladan yaranmış öz soyadından.
Nədir Ələkçiyan, Dəmirçiyanlar?
Ələyə, dəmirə sən nə deyirsən?
Türkü bəyənməyib sən açıq-aşkar
Türkün sərvətini mənimsəyirsən?

Nə tez cığırandan çıxıb qudurdun,
Dünənki ağanın üzünə durdun.
Rusun hiyləsiylə köçüb İrandan
Bizə sığınmaqçın, maska geydiniz.
Pənah xan Şuşanı tikdirən zaman
Çaydan daş daşıyan qulbeçəydiniz.
Vaxt keçdi, girdiniz başqa bir dona,
Düşdünüz ağalıq iddiasına.
Guya bu torpağın qəsbkarı biz,
Əsl sahibkarı yalnız sizsiniz.
Tarixin dərsləri unudulammaz,
Dünənki nökərdən ağa olammaz.
Saxta dəlillərlə yanan bu ocaq
Nifrət çöpləriylə qalanıb ancaq.
Geydin astarını sən həqiqətin,
Hər kəlmən uydurma, hər sözun qərəz.
Türkə bəslədiyin kinin, nifrətin
Siqləti çəkiyə, ölçüyə gəlməz.
Dşümən kəsildiniz haqqa, gerçəyə
Əslində olmayan soyqırım deyə.
Bürüdü dünyanı hay-harayınız.
Quyruq bulamaqda yoxdur tayınız.
Sənin tarixinin dolanbac yolu
Yalanla, böhtanla, şərlə dopdolu.
Allah elə bil ki, yaradıb səni
Bizim başımıza bəla, erməni !

Həmişə oyaqsan...
sən bu gününə,
Mənsə keçmişimə uydum, bayıldım.
Uydur yalanları, uydur sən yenə
Bəlkə qəflətimdən bir gün ayıldım.
Mən öz keçmişimlə xumaram hələ,
Balayan, sən Allah, məni iynələ.
Elə iynələ ki. göynəyən ağrı
Mənə çoxdan çatıb, hamıya çatsın.
Düşünüb sabahı deyirəm, barı
Rəhbərim oyanıb xalqı oyatsın.

Dekabr, 1984
Bəxtiyar vahabzadə
بلکه آییلدیم
بختیار واهاب‌زاده
زوری بالایانین وجاغینا جاواب

گاه شرقه، گاه قربه قول-بوداق آتدیق،
بیز تاریخ یازمادیق، تاریخ یاراتدیق.
سیزسه اؤزونوزه هئی زامان-زامان
تاریخ اویدوردونوز شردن، یالان‌دان.
گئرچیین اوزونه بویا سورتدونوز،
بؤهتانی دوغرو تک گؤزه دورتدونوز.

اوتانماز اوزونله، بالایان، اوتان
بالا‌دان یارانمیش اؤز سویادین‌دان.
ندیر الکچیان، دمیرچیان‌لار؟
اله‌یه، دمیره سن نه دئییرسن؟
تورکو بینمه‌ییب سن آچیق-آشکار
تورکون سروتینی منیمسییرسن؟

نه تئز جیغیران‌دان چیخیب قودوردون،
دوننکی آغانین اوزونه دوردون.
روسون هیلسییله کؤچوب ایران‌دان
بیزه سیغینماقچین، ماسکا گئیدینیز.
پناه خان شوشانی تیک‌دیرن زامان
چای‌دان داش داشییان قولبئچیدینیز.
واخت کئچدی، گیردینیز باشقا بیر دونا،
دوشدونوز آغا‌لیق ادعاسینا.
گویا بو تورپاغین قسبکاری بیز،
اصل ساهیبکاری یالنیز سیزسینیز.
تاریخین درس‌لری اونودولامماز،
دوننکی نؤکردن آغا اولامماز.
ساختا دلیل‌لرله یانان بو وجاق
نیفرت چؤپلریله قالانیب آنجاق.
گئیدین آستارینی سن حقیقتین،
هر کلمن اویدورما، هر سؤزون غرض.
تورکه بسلدیگین کینین، نیفرتین
سیقلتی چکییه، اؤلچویه گلمز.
دشومن کسیلدینیز حاقا، گئرچه‌یه
اصلینده اولمایان سویقیریم دئیه.
بورودو دونیانی های-هارایینیز.
قویروق بولاماقدا یوخ‌دور تایینیز.
سنین تاریخی‌نین دولانباج یولو
یالانلا، بؤهتانلا، شرله دوپدولو.
الله ائله بیل کی، یارادیب سنی
بیزیم باشیمیزا بلا، ائرمنی !

همیشه اویاقسان...
سن بو گونونه،
منسه کئچمیشیمه اویدوم، باییلدیم.
اویدور یالان‌لاری، اویدور سن یئنه
بلکه قفلتیم‌دن بیر گون آییلدیم.
من اؤز کئچمیشیمله خومارام هله،
بالایان، سن الله، منی ینه‌له.
ائله ینه‌له کی. گؤینه‌ین آغری
منه چوخ‌دان چاتیب، هامییا چاتسین.
دوشونوب ساباهی دئییرم، باری
رهبریم اویانیب خالقی اویاتسین.

دئکابر، 1984
بختیار واهاب‌زاده


ALUŞTADAآلوشتادا


ALUŞTADA ƏMƏTXAN SULTANIN HEYKƏLİ ÖNÜNDƏ

Müharibə illərində Krım tatarlarını Krımdan sürgün etmiş, ama döyüşlərdə böyük qəhrəmanlıq göstərərək, iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı almış Tatar oğlu Əmətxan Sultana doğulduğu Aluşta şəhərində heykəl qoymuşlar. Paradoksa baxın! Millətin qovulduğu yerdə həmin millətin oğluna heykəl!

Əmət Sultan,
De, hardadır indi sənin ana yurdun?
Sən cəbhədə Rusiyanı qoruyurdun.
Həmin ölkə Vətənindən sürgün etdi
millətini.
Tapdaladı namusunu, qeyrətini.
O, üzünə gülə-gülə
Yaxşılığın əvəzini çıxdı belə
Eşitmişəm, bu təhqirdən
Sinən olmuş oyuq-oyuq
Sənin ana torpağından özünə yox,
Təkcə sənin heykəlinə yer verdilər.
Sənə sənin qan bahanı göstərdilər.
Dəyərinə diqqət elə,
Alçaldılan şərəf, şanın!
Vətənində ucaltdılar
heykəlini qəhrəmanın.
Dedilər: biz sevirik Əmətxanı.
Demədilər: bu igidi yetişdirən
millət hanı?
O, göydənmi düşdü yerə?
Atası kim, anası kim? Milləti nə?
O igidin məhəbbəti yox idimi
Vətənindən qovduğunuz millətinə?
Döşünə cüt ulduz taxıb dedilər ki:
Öz millətin sənə yaddır.
Atan da, ana da biz.
Dedilər ki, sən yaxşısan,
Atan da pis, anan da pis...

Heykələ bax!
Qəzəb yağır baxışından.
Sən dostunla düşmənini
Seçəmmədin, ey Əmətxan!
Sən qəzəblə nə baxırsan Qərbə sarı?
Döndər, döndər sən Şimala
O qəzəbli baxışları.
Qərbdə deyil, qardaş, sənin
Şəmaldadır öz düşmənin!
O düşmən ki, torpağına sahib olub
Səni dandı.
Ay dağ*da ayılandı.
Necə deyim
qəhrəmansan
mən də sənə-
Dostu ilə düşmənini seçməyənə?
Sənin iti nəzərin var.
Yaxşı vuran,
Ancaq niyə vurduğunu
Düşünməyən bir ovçuya bənzərin var.
Atəşinə öz ürəyin hədəf oldu,
Şərəfsizlik indi dönüb şərəf oldu.
Heykələ bax! Dayanıbdır əzəmətlə,
Ləyaqətlə.
Millətinin şərəfini
Qoruyan bir igid kimi.
Döşündəki o ulduzlar
Əldən çıxan o torpağın əvəzimi?
Əmət Sultan,
Sənə haram elədilər halalını.
Sən tutuşdur heykəldəki qürurunla
Həyatdakı bu halını.
Vallah, billah, yaraşmayır bu qürur sənə,
Qanan hər kəs gülür sənə!
Kimdir sənin o dünənki qürurunu
Bir quruşa bu gün alan.
... Ey Vətəndə daşa dönüb yalqız qalan!
Sən döyüşdün
Düşməninin düşməniylə nahaq yerə.
Döşündəki nişanlardan
Bu gün gərək Vətən boyda
Dərd göyərə, qəm göyərə!

6-7 aprel 1980
Krım, Aluşta
Bəxtiyar vahabzadə
آلوشتادا امه ت خان سلطانین هیکلی اؤنونده
بختیار واهابزاده
محاربه ایللرینده کریم تاتارلارینی کریم‌دان سورگون ائتمیش، آما دؤیوش‌لرده بؤیوک قهرمان‌لیق گؤستره‌رک، ایکی دفعه سووئت اتفاقی قهرمانی آدی آلمیش تاتار اوغلو امتخان سلطانا دوغولدوغو آلوشتا شهرینده هیکل قویموش‌لار. پارادوکسا باخین! میللتین قووولدوغو یئرده همین میللتین اوغلونا هیکل!

امت سلطان،
دئ، هاردا‌دیر ایندی سنین آنا یوردون؟
سن جبهه‌ده روسیانی قورویوردون.
همین اؤلکه وته‌نین‌دن سورگون ائتدی
میللتینی.
تاپدالادی ناموسونو، قئیرتینی.
او، اوزونه گوله-گوله
یاخشیلیغین اوزینی چیخدی بئله
ائشیتمیشم، بو تحقیردن
سینن اولموش اویوق-اویوق
سنین آنا تورپاغین‌دان اؤزونه یوخ،
تکجه سنین هیکلینه یئر وئردی‌لر.
سنه سنین قان باهانی گؤستردی‌لر.
دیرینه دقت ائله،
آلچالدیلان شرف، شانین!
وته‌نینده اوجالتدی‌لار
هیکلینی قهرمانین.
دئدی‌لر: بیز سئویریک امتخانی.
دئمه‌دی‌لر: بو ایگیدی یئتیش‌دیرن
میللت هانی؟
او، گؤیدنمی دوشدو یئره؟
آتاسی کیم، آناسی کیم؟ میللتی نه؟
او ایگیدین مهببتی یوخ ایدیمی
وته‌نین‌دن قوودوغونوز میللتینه؟
دؤشونه جوت اولدوز تاخیب دئدی‌لر کی:
ؤز میللتین سنه یاددیر.
آتان دا، آنا دا بیز.
دئدی‌لر کی، سن یاخشیسان،
آتان دا پیس، آنان دا پیس...
هیکله باخ!
قزب یاغیر باخیشین‌دان.
سن دوستونلا دوشمنینی
سئچممدین، ائی امتخان!
سن قزبله نه باخیرسان قربه ساری؟
دؤندر، دؤندر سن شیمالا
او قزب‌لی باخیش‌لاری.
قربده دئییل، قارداش، سنین
شمالدا‌دیر اؤز دوشمه‌نین!
او دوشمن کی، تورپاغینا صاحب اولوب
سنی داندی.
ای داغ*دا آییلاندی.
نئجه دئییم قهرمانسان
من ده سنه-
دوستو ایله دوشمنینی سئچمه‌ینه؟
سنین ایتی نظرین وار.
یاخشی ووران،
آنجاق نیه ووردوغونو
دوشونمه‌ین بیر اووچویا بنزرین وار.
آتشینه اؤز اوریین هدف اولدو،
شرف‌سیزلیک ایندی دؤنوب شرف اولدو.
هیکله باخ! دایانیب‌دیر عظمتله،
لیاقتله.
میللتی‌نین شرفینی
قورویان بیر ایگید کیمی.
دؤشون‌دکی او اولدوزلار
الدن چیخان او تورپاغین اوزیمی؟
امت سلطان،
سنه حرام ائله‌دی‌لر هالالینی.
سن توتوش‌دور هیکل‌دکی قورورونلا
حیات‌داکی بو حالینی.
واللاه، بیللاه، یاراشماییر بو قورور سنه،
قانان هر کس گولور سنه!
کیم‌دیر سنین او دوننکی قورورونو
بیر قوروشا بو گون آلان.
... ائی وطنده داشا دؤنوب یالقیز قالان!
سن دؤیوشدون
دوشمنی‌نین دوشمنیله ناهاق یئره.
دؤشون‌دکی نیشان‌لاردان
بو گون گرک وطن بویدا
درد گؤیره، قم گؤیره!

6-7 آپرئل 1980
کریم، آلوشتا
بختیار واهاب‌زاده