VAR!
Bu gün ki, dәftәrimdә bir hәdisi-heyrәtәfza var,
Qulaq ver, saqiya, bu qissәdә tәmi-mürәbba var!
Dünәn düşdü güzarım mәscidә, gördüm ki, bir vaiz
Deyir: qorxun xudadan, ey cәmaәt, yovmi-üqba var!
Tәraş etmәk üzü caiz deyil, hәm zülf qoymaqlıq,
Dәlil oldur ki, bu işdә tәşbih bәr nәsara var.
Eşitsәm bir cavan minbәd qırxdırmış üzün dibdәn,
Vә görsәm bir uşaq başında zülfi-әnbәrasa var-
Gәrәk çıxsın bu kәtdәn failü-mәful bitәrdid,
Gәrәk bu hökmü icra etsin hәr bir yerdә usta var.
Basıb Quranә әl, and içdi ustalar haman saәt,
Yazıldı bir sәnәd ki, onda üç yüz әlli imza var.
Ucaltdı beyrәqi-islami dәllәklәr, hәzar әhsәn!
Bu qeyrәt, bu hәmiyyәt nә firәngdә, nә urusda var!
O pambıq tәk zәkәxdanlar ki, mәn görmüşdüm, ey saqi,
Hәvәsdәn saldı uşaqqi, o gülşәnlәrdә yәğma var.
Müzәllәf, sәdaru oğlana hәsrәt qaldı aşiqlәr,
Tәәşşüq badәsi sındı, nә Mәcnun zar, nә Leyla var.
Yenә vaiz açıb ağzın dedi: ey mәrdumi-nadan;
İçizdә bir para iblis-tinәt, piri-bürna var.
Vurallar dәm tәcәddüddәn, olar napakdır itdәn,
Deyәllәr, ay bir alәmdir bu yer tәk, züştü ziba var!
Nә xoş gәlmiş sizә bu tazә sözlәr binәva mәxluq,
Basırsız bağrıza, guya içindә küftә, şorba var.
Gedir Berlinә biqeyrәt ki, guya öyrәnә sәnәt,
Ayaq üstә ... daim yanında hәm matışqa var.
Nә qәdr elm istәsәn mәndә, nә var Parisdә, Lәndәndә?
Әgәr elmi-sәnayedir xәyalın, Vayqan, Yamda var.
Mәgәr İranda yoxdur elmi-sәbbaği vә dәbbaği?
Bihәmmüllah, bizim kәtdә bu gün on yeddi culfa var.
Bizә lazım deyil tәyyarә, balun, qeyri, ey mәlun!
Bizә göydә kömәk min-min mәlәk, bir rәbbi-әla var.
Gәl, elmi-din oxu, cahil, nә var elmi-mәadindә?
Suvay inki bir az murdar vә bәdbu nefti-lampa var.
Bu topbazlıq, tüfәngsazlıq, yәqinәn fikri-batildir,
Dәlil әldә "tәәzzül mәn tәşa" tәk nәssi qurra var.
Mәgәr şәstir ilә viran ediblәr Taqi Kәsrani,
"Tәәzzül mәn tәşa" Quranda yoxdur, ey әmu, ya var?
Libası, börkü dәyyusi, beş-on söz düzlüyüb rusi,
Deyir mәktәbdә şagirdә nә cәnnәt var, nә tuba var.
Nә gördüz köhnә şeylәrdә ki, atduz taqi-nisyanә,
Şәriәtdә, tәriqәtdә mәgәr tazә әlifba var?
Әlifbai-cәdidi qaziyi-millәt hәram etdi,
Mәarif mәclisin sәdd eylәmәk haqqında şura var.
Nisabi canişin etdim, hesabı eylәdim mәzul,
Cırılsın, dәftәri-heyәt kimi hәr nә rüteyla var!
Qovun bu elmi-әşyani mәkatibdәn, madarisdәn,
Şәriәt payidar olmaz ki, ta bu elmi әşya var.
Kifayәtdir bizә kafi, nәdir bu elmi-coğrafi,
Alın әbvab vәssafi ki, onda çox müәmma var.
Kitabi-dinü mәzhәbdir mәgәr tarixi İskәndәr?
Mәgәr Quranda, yaran, qisseyi Cәmşidü Dara var?
Bizә lazım deyil tarixi bilmәk, ey müsәlmanlar,
Onu tәlim edәn mirzalәrin dinindә әmma var.
O gavü mahi üstә ta yenә yer bәrqәrar olsun,
Yazılsın qәtlinә fәrman nә qәdri tazә mirza var!
Ulağı, qurdu, dovşanı edirlәr nәqş dәftәrdә,
Çәkillәr şәkli-insani, demirlәr hәq-taala var.
Alırlar muzd dövlәtdәn, yeyirlәr, zәhrimar olsun!
Nә bәrzәxdәn, nә düzәxdәn bu mirzalәrdә pәrva var.
Gәlәndә ismi saninin neçün lәn etmәyir bunlar,
Niyә tәrk eylәyәk lәni, әgәr şәrәn tәbәrra var?
Vә lakin bir nәfәr şair girib meydanә bipәrva,
Әduyi-dinü imandır, әlindә tiqi-bürra var.
Sözü şәhdü әsәl, amma qaçın bundan, müsәlmanlar,
O bir zәnburi-muzidir ki, münqarindә hәlva var.
Gәhi babilә hәmmәclis, gәhi dәhrilә hәmkasә,
Cәmaәt olmayın qafil, içizdә gәbrü tәrsa var!
Eşitcәk bu sözü Möcüz, çәkib tiği-şәrәrbari,
Dedi: yoxsa güman etdin mәnim ağzımda dolma var?
Sәn inkar eylisәn nuri, mәn inkar etmәrәm, zira
Fәlәkdә әxtәrü, mәh, afitabi alәmara var!
Gözün yum, pәs nәzәr qıl asimanә, görmәsәn bir şey!
Görәn şey yoxdu sәndә, yoxsa ol sәqfi-mücәlla var;
Tәfәrrücgahi, ey vaiz, qәbirdir alәmi Şәrqin,
Nә gül var orda, nә gülşәn, fәqәt bir müşt-movta var.
Tәvәccöh eylә bir mәqribzәminә, gör nә alәmdir,
Gözün biillәt olsa, baxsan, orda çox tamaşa var.
O bir yerdir ki, nurani vә var min-min gülüstani.
Sәrasәr güldü, bülbüldü, nә qәdri kuhu sәhra var.
Behiştin iylәrin almaz dimaqi ki, müxәnnәtdir,
Eşitmәz sәs o kәs ki, guşuhuşindә müqәvva var.
Deyәrsәn sәn dә yuxla, bu kişi qoy, qәrq olur olsun,
Neçә yuxlar o biçarә ki, әtrafında dәrya var?
Bu qәdri mәst içindә bir nәfәr huşiyar olmazmı?
Mәgәr birgözlü çoxdur ki, o yerdә min-min әma var?
Dalımca hiç kәs gәlmәz mәnim, xatircәm ol, qardaş!
Edәr mәxluq ona beyәt ki, onda mali-dünya var.
Binayi-elmi yıxdı, düzlәdi çün әbvü әcdadın,
Cәhalәt toxmun әkdi, getdi, indi kimdә yara var.
Deyәr: Bu mülküdә hәqqi-tәsәrrüf yoxdu övladә,
Sәnindi mülk, hәm hasil; demәz ki, hәqqi-üxra var!
Mәnә mәsciddә bir yer ver, xudaya, eylәyim sәcdә,
Әgәr mәsciddә yer yoxdur, cahanda min kәlisa var;
Peyğәmbәr kafәri islam edibdir, sәn müsәlmani
Edirsәn kafәr, aya bilmirәm bunda nә mәna var?
Әgәr duzәxdә әqrәb var, neçin zülm eylisәn xalqa?
Xiridar ol özün, ağa, әgәr cәnnәtdә xurma var.
Mәgәr cәnk eylәmәk bidin ilә vacibdi islamә,
Mәgәr bu barәdә hökmi-cәhadә әmrü fitva var?
Topu, topxanәni çәk canibi Sәlmasә, çün orda,
Beş-on min düşmәn әylәşmiş vә bir İsmayil ağa var.
Nә hüccacәm, nә Çingizәm, fәqәt mәn münkiri dinәm!
O әl tapsa, mәazallah, sәnin başında sövda var.
Әgәr insan üçün hәmfikr olan vardır, vәtәn xoşdur.
Nә qәdri sәndә möhnәt çәkmәyә tabü tavana var.
Deyil İran ibarәt Әrvәnәq, Әnzabidәn, Möcüz,
Sәrabü Әrdәbilü Әnzәli hәm Rәştü Sava var.
Mirzə Əli Möcüz şəbistəri
وار
بو گونكودفتريمده بير حديث حيرت افزا وار،
قولاق وئر ساقييا، بو قصه ده طعم مربا وار.
دونن دوشدو گزاريم مسجده گؤردوم آي ، بير واعظ
دئيير: قورخون خدادان ، اي جماعت يوم عقبا وار.
تراش ائتمك اوزو جايز دئييل ، هم باش قويمقليق،
اودور علت آي، بو ايشده تشبّه بير نصارا وار.
ائشيتسم بير جوان من بعد قيرخديرميش اوزون ديبدن
و گؤرسم بير نفر باشيندا زولف عنبرآسا وار.
گرك چيخسين بو آتدن فاعل و مفعول بي ترديد،
گرك بو حؤآمو امضاء ائيله يه هر يئرده اوستا وار.
باسيب قرآنا ال ، آند ايچدي اوستالار همان ساعت،
يازيلدي بير سند آي ، اوندا اوچ يوز اللي امضاء وار.
اوجالتدي بايراق اسلامي دلكلر ، هزار احسن.
بو غيرت، بو حميت نه فرنگده، نه اوروسدا وار.
او پامبيق تك زنخدانلار آي، سن گؤرموشدون، اي ساقي،
هوسدن سالدي عشاقي، او گولشنلرده يغما وار.
مزلف ساده رو اوغلانا حسرت قالدي عاشيقلر،
تعشق جامي چون سيندي، نه مجنون وار، نه ليلا وار.
تاپيلماز بير نفر ايندي مزلف ساده رو اوغلان،
ولاآين مين نفر بي زلف، خطي قيللي مويدا وار.
يئنه توتدو اوزون خلقه دئدي: اي قوم بي سلقه،
گرآدير من دئيه م خلقه سؤزو آي اوندا اما وار.
تجدد عالميندن بحث ائدير بي دين و لامذهب.
يئر آلتيندا دئييرلر نه اؤآوز، نه گؤيده دريا وار.
نه گؤردوز آهنه شئيلرده، آي آتديز طاق نسيانه
طريقتده ، شريعتده مگر تازه الفبا وار.
سيزه لازيم دئييل تاريخ بيلمك، اي مسلمانلار،
مگر قرآندا، ياران، قصه ي جمشيد و دارا وار.
مگر نقل سكندر وار کتاب دين و مذهبده؟!
اونو تعليم ائدن ميرزالارين دينينده اما وار.
کفايتدير بيزه کافي ، نه دير بو علم جغرافي؟
اوخو ابوابي و وصافي کي، اوندا چوخ معما وار.
حسابي عزل ائديب ائتديم نصابي جانشين ياران
جيريلسين دفتر هيئت کيمي هر نه کي ، بيجا وار.
آتين اول علم الاشياني مدارسدن ، مكاتبدن،
شريعت پايدار اولماز کي ، تا بو علم الاشيا وار.
اولاغي، قوردو، دووشاني ائديرلر نقش دفترده،
چكيرلر نقش انساني، دئييرلر حق تعالي وار.
آليرلار مزد دولتدن، يئييرلر، زهرمار اولسون،
نه بَرزخدن ، نه دوزخدن ، بو ميرزالاردا پروا وار.
وورورلار دم تجددن ، اولار ناپاکدير ايتدن،
دئييرلر کي بير عالمدير، بو يئرتك، زشت و زيبا وار.
نه خوش گلميش سيزه بو تازه شئيلر، بينوا مخلوق!
باسيرسيز باغريزا، گويا ايچينده کوفته شوربا وار.
گئدير برلينه بير توکسوز اوشاق تحصيل اوچون، ياران،
اگر علم صنايعدير، اونون مقصودو بوردا وار.
بيزه لازيم دئييل طياره و بالون، اي ملعون،
بيزه گؤيده آؤمك مين مين ملك، بير ربّ اعلي وار.
او گاو ماهي اوستونده گرك يئر برقرار اولسون،
يازيلسين قتلينه فرمان نه قدري تازه ميرزا وار.
مگر ايراندا يوخدور علم دبّاغي و صبّاغي؟
بحمد الله! بيزيم آندده بو گون قيرخ اللي جلفا وار.
گئدير پاريسه بي غيرت آي، گويا اؤيره نه صنعت،
آياق اوسته ايشير نكبت ، يانيندا بير ماتيشكا وار.
او ناپاکه دئيين مندن، نه وار بئرلينده، پاريسده،
نه قدر علم ايسته سن منده، اگر سنده او سئودا وار.
نه وا ر پاريس آندينده؟ اگرعلم ايستي سن من ده،
آي وار منده زر خالص، اگر اوندا مطلا وار.
گل علم دين اوخو حاجي، نه وار علم معادن ده،
سواي اينكي، بير آز موردار و بد بو نفت لامپا وار.
سيبريا اهلي ظن ائيلر آي، هر يئر بؤيله جامدير،
جهاني گزمه ين بيلمه ز آي، اوردا بير سيبريا وار.
مگر شست تير ايله ويران ائديبلر قصر آسراني؟
"تذل من تشاأ قرآندا يوخدور، اي عمي، يا وار؟
بو توپ بازليق ،تفنگ سازليق يقينا فيكر باطلدير،
دليل الده " تعز من تشاأ" تك نص غرا وار.
الفباي جديدي قاضي ملت حرام ائتدي.
معارف مجليسين سد ائيله مك حاقيندا شورا وار.
گئنه واعظ گليب نطقه دئدي: هشيار اولون ياران،
ايچيزده بير پارا ابليس طينت پير و بُرنا وار.
گهي بابيله هم مجليس، گهي دهريله هم آاسه،
جماعت! اولمايين غافيل، ايچيزده گبر و ترسا وار.
نئچين لعن ائتميري بونلار، گلنده آدي ثاني نين،
سكوت ائيلير نييه اونلار، اگر شرعا تبرا وار.
گؤروم آللاه خراب ائتسين او تبريزي، او تهراني،
بحمدالله و المنه گونئيده اهل تقوا وار.
و لاآين بير نفر شاعر گيريب ميدانه بي پروا،
عدوي دين و ايماندير ، الينده تيغ برا وار.
سؤزو شهد و شكر، لاآين قاچين اوندان مسلمانلار!
او بير زنبور موذي دير آي، منقاريندا حلوا وار.
لباسي، بؤرآو ديوثي! بئش اون سؤز بَرله ييب روسي
دئيير مكتبده شاگيرده، نه جنت وار، نه طوبي وار.
ائشيتدي بو سؤزو معجز ، چكيب تيغ شرر باري،
دئدي: يوخسا گمان ائتدين منيم آغزيمدا دولما وار!.
سن انكار ائيليسن نورو، من انكار ائتميره م، زيرا،
جهاندا اختر و مه، آفتابِ عالم آرا وار.
گؤزون يوم پس، نظر قيل آسمانه، گؤرمه سن بير شئي ،
گؤره ن گؤز يوخدو سنده، يوخسا اول سقف مجلا وار.
توجه ائيله بير مغرب زمينه، گؤر نه لر واردير!
گؤزون بي علت اولسا ، باخسان اوردا چوخ تماشا وار.
اوزون توت گون باتان سمته، نظر ائت دوربين ايله،
فقط ايران دئييل آل جهان، بير آيري دنيا وار.
او يئر بير يئردي نوراني آي، وار مين مين گولوستاني،
تماما گولدو، بولبولدور، نه قدري آوه و صحرا وار.
تماشا ائيله جناتِ نعيمه غرب عالمده،
مزين قصرلرده حوري و غلمان و طوبا وار.
تفرجگاهي قبرستاندي، واعظ عالم شرقين
نه گول وار اوردا ، نه گولشن ، فقط بير مشت موتا وار.
دماغيكي مخبّتدير ، بهشتي اييلري آلماز،
ائشيتمه ز سس او آس آي، گوش هوشوندا مقوا وار.
او يئر اهلي وئريب جان آهنه آدين قويوب ماشين
او يئرده نه شتَر، نه خر، نه پالان وار، نه نوختا وار.
او يئر اهلي اولار مشغول شيمي و فيزيك ايله،
او دنيادا نه بيغ ايله، نه ساققاليله غوغا وار.
او دنيا اهلي، علم و فن ايله مشغولدور دائم،
او دنيادا نه آه و ناله، نه صغري و آبري وار.
بيناي علمي ييخدي، دوزله دي آبا و اجدادين،
جهالت تخمون اآدي، گئتدي، ايندي آيمده يارا وار.
دئسين بو ملكده حق تصرف يوخدور ائولادا؟
سنيندير ملك و هم حاصيل؟ دئييلمه ز حق اخري وار!
پيمبر آافيري اسلام ائديردي، سن مسلماني،
ائديرسن آافير، اما بيلميره م بوندا نه معني وار؟
داليمجا هيچكس گلمه ز منيم، خاطر جمع اول قارداش،
سنه مخلوق ائده ر بيعت آي، سنده مال دنيا وار.
منه مسجدده بير يئر وئر، خدايا ائيله ييم سجده،
اگر مسجدده يئر يوخدور، جهاندا مين آليسا وار.
اگر دوزخده عقرب وار، نئچين ظلم ائيليسن خلقه؟
خريدار اول اؤزون آقا، اگر جنتده خورما وار؟!
اگر بي دين ايله جنگ ائيله مك اسلاما واجبدير،
اگر بو باره ده حؤآم جهاد و امر فتوا وار.
توپ و توپخانه وي چك جانب سلماسه، چون اوردا،
بئش اون مين آورد لامذهبله بير اسماعيل آقا وار.
نه حجاجم، نه چنگيزم، فقط من منكر دينم،
من ال تاپسام، معاذالله ! سنين باشيندا غوغا وار.
بو قدري مست ايچينده بير نفر هشيار اولمازمي؟
مگر بير گؤزلو يوخدور اوردا آي، مينلرجه اعمي وار؟
گؤره نمز استراحت معجز بيچاره تهمتدن،
نئجه يوخلار او بيچاره آي، اطرافيندا دريا وار.
اگر انسان اوچون همفكر اولان واردير، وطن خوشدور،
نه قدري سنده محنت چكمه يه تاب و توانا وار؟
دئييل ايران عبارت ارونق انزابدن، معجز،
سراب و اردبيل و انزلي، هم رشت و ساوا وار .
معجز شبستری
No comments:
Post a Comment